| LV |
| TAVS LATVIEÐU LAIKRAKSTS ÂRPUS LATVIJAS | / Mîtòu zemçs |
PASÛTINI LAIKRAKSTU ÐEIT TAS IR DROÐI UN ÇRTI!
|
LAIKS IR VÇRTÎBA |
--> | |
|
|
JAUNO LAIKS |
||
|
Our content: collegefootballfaniacs.com
Our store: collegefootballfaniacsstore.com
 |
|
TAVS LATVIEÐU LAIKRAKSTS ÂRPUS LATVIJAS Ìertrûdes iela 27, Rîga,LV-1011 Latvija  +371 67326761 +371 67326784 [email protected]
Laika birojs ASV: Tâlr:. 727-385-4256 Sarîkojumu un dievkalpojumu ziòas: Inese Zaíis e-pasts: [email protected]
        |
Diasporas likums - saliedçjoðs un iekïaujoðs
Autors: Sallija Benfelde
Likuma mçríi uz darbîbas fona Diasporas likums ir pieòemts, tas stâsies spçkâ ar nâkamâ gada 1. janvâri bet, protams, tas vçl jâapstiprina Valsts prezidentam. Pamata ðaubâm, ka Prezidents kaut kâdu iemeslu dçï to varçtu atdot atpakaï Saeimai pârskatîðanai, nav. Tomçr joprojâm gan Latvijâ, gan ârpus tâs ieskanas pa baþîgai balsij vai pat skan apgalvojumi, ka tâds likums nav vajadzîgs, ka tas neko nemainîs un tml. Vai tieðâm tâ ir?
Kas ir diaspora? Pirms spriest par likumu, vispirms jâiepazîstas ar tajâ definçtajiem jçdzieniem, un pats pirmais, par kuru vçl pirms likuma pieòemðanas bija daudz diskusiju, ir diasporas jçdziens. Vieni uzskatîja, ka diaspora ir tikai ârpus Latvijas dzîvojoðie pilsoòi, otri bija pârliecinâti, ka diasporai var piederçt tikai latvieði, jo viens no likuma mçríiem, kâ tas ir ierakstîts arî likumâ, ir „stiprinât diasporas kâ neatòemamas Latvijas sabiedrîbas daïas latvisko identitâti un piederîbu Latvijai”, turklât vçl viens no likuma pieciem mçríiem ir „sekmçt latvieðu valodas un kultûras saglabâðanu diasporâ”. Pçc garâm diskusijâm un konsultâcijâm ar juristiem un ekspertiem, tomçr izdevâs panâkt jçdziena „diaspora” definîciju.
Pieòemtajâ likumâ rakstîts: diaspora — ârpus Latvijas pastâvîgi dzîvojoðie Latvijas pilsoòi, latvieði un citi, kam ir saikne ar Latviju, kâ arî viòu ìimenes locekïi. Ðo definîciju skaidro Elîna Pinto, Eiropas Latvieðu apvienîbas (ELA) vicepriekðsçde: „Sâkot virzît ðo likumu mûsu virsmçríis bija – ja ðâdam likumam jâbût, tam jâbût saliedçjoðam. Ko tas nozîmç mûsu diasporas organizâciju praksç? Tas nozîmç to, ka mums ir bûtiski, lai no Latvijas netiktu atgrûsti tie cilvçki, kuri gan ar savu attieksmi, gan ar saviem darbiem apliecina lojalitâti pret Latviju, ir gatavi lîdzdarboties gan latvieðu valodas, gan kultûras uzturçðanâ. Ne vienmçr ðiem cilvçkiem ir Latvijas pase daþâdu mûsu vçstures lîkloèu dçï. Ne vienmçr mçs varam arî ar dokumentiem apliecinât, ka ðis cilvçks ir latvietis vai lîvs. Ir bûtiski tas, lai pçc ðiem formâlajiem kritçrijiem netiktu atgrûsti cilvçki, kuri ir gatavi darboties Latvijas labâ. Viens no diasporas kritçrijiem ir tas, ka cilvçkam ir noturîga sociâlâ saikne. Jçdziens noturîga saikne ar Latviju ir mûsu pamatprincips. Noturîga tiesiskâ saikne ir pilsoòiem. Diasporai, kurâ var ietilpt arî trimdas pçcteèi, bet kuriem nav Latvijas pilsonîbas vai arî tie ir pilsoòi, cittautieðu pçcteèi, kuri nav latvieði, ir ðî noturîgâ sociâlâ saikne. Ðis likums, kurâ diasporas definîcija ir plaða, nostiprina arî Satversmes principu, ka latvieðu tautai nav ìeogrâfisku robeþu, bet tâ arî paplaðina Pilsonîbas likumu, to nekâdâ veidâ neapdraudot. Svarîgs ir virsmçríis: saliedçt un arî ïaut diasporas organizâcijâm ikdienâ strâdât ar cilvçkiem, neatkarîgi no tâ, vai pie durvîm viòiem ir pârbaudîta pase, vai viòam ir izsniegts „latvieðu ìençtiskais tests”. Mûsdienâs ðie jçdzieni mainâs, tie maina robeþas. Mums ir svarîgi, ka ir cilvçks, kuram ir Latvijas izcelsme, kurð ar savu aktîvo attieksmi parâda lojalitâti pret Latviju, kurð ir gatavs ieguldît tâs ekonomikâ vai kultûras uzturçðanâ. Ðo lojâlo cilvçku, atbalstîtâju loks Latviju tikai stiprina un nekâdâ veidâ neapdraud”.
Tâtad likumam ir jâsaliedç ârpus Latvijas dzîvojoðâ diaspora, jâiekïauj Latvijas valsts uzmanîbas un rûpju lokâ. Protams, diaspora nav biedrîba, kurâ kâdam obligâti jâiestâjas vai no kuras nâksies izstâties. Tas ir cilvçku kopums, uz kuru attiecas ðî definîcija. Ja cilvçks negrib sevi uzskatît par diasporas daïu un uzskata, ka viòu neinteresç tas, ka valstî un ar valsti notiek, tâ ir viòa brîvâ izvçle – viòð nepiedalâs un neinteresçjas, viòð pasîvâ diasporas daïa.
Likuma mçríi un darbîbas joma Jau pieminçju divus no pieciem likuma mçríiem, un skaidrîbas labad te ir visi likumâ minçtie mçríi:
1) stiprinât diasporas kâ neatòemamas Latvijas sabiedrîbas daïas latvisko identitâti un piederîbu Latvijai;
2) nodroðinât diasporai iespçjas brîvi veidot, uzturçt un stiprinât saikni ar Latviju;
3) sekmçt latvieðu valodas un kultûras saglabâðanu diasporâ;
4) izstrâdât un îstenot sistçmisku un pastâvîgu diasporas atbalsta polîtiku un pasâkumus, kuºi veicina diasporas latvisko identitâti un saikni ar Latvijas kultûru, ekonomiku, tautsaimniecîbu un zinâtni, latvieðu valodas, kultûras un tradîciju pieejamîbu diasporai un nodroðina labvçlîgus apstâkïus remigrâcijai (turpmâk – diasporas polîtika);
5) atbalstît un veicinât diasporas pilsonisko un polîtisko lîdzdalîbu.
Tikpat svarîgi ir zinât, kâda ir likuma darbîbas joma. Likuma 3. pants nosaka: 1) diasporas lomu Latvijas valstî un tiesîbu sistçmâ, Latvijas un diasporas sadarbîbas pamatprincipus, diasporas polîtikas uzdevumus un diasporas atbalsta virzienus, veidus, kâdos nodroðinâma diasporas lîdzdalîba lçmumu pieòemðanâ un sabiedriskajâ dzîvç, kâ arî diasporas polîtikas îstenoðanâ iesaistîtâs personas un to kompetenci konkrçtâ diasporas polîtikas nozarç;
2) pamatprincipus financçjuma pieðíirðanai diasporas un remigrâcijas iniciatîvâm, lîdzdalîbai lçmumu pieòemðanâ un sabiedriskajâ dzîvç;
3) diasporas un remigrâcijas atbalsta pasâkumus.
Diasporas polîtika un tâs uzdevumi Grûti izcelt kâdu vai kâdus atseviðíus diasporas polîtikas uzdevumus no likumâ 4. pantâ minçtajiem 13 uzdevumiem. Gan latvieðu valodas apgûðanas iespçjas nodroðinâðana, gan tas, ka jânodroðina Latvijas un diasporas kultûras izpausmju pieejamîba, gan tas, ka diaspora ir jâinformç un jâiesaista ar diasporu saistîtu polîtikas plânoðanas dokumentu un normatîvo aktu izstrâdç un jânodroðina sabiedrisko elektronisko plaðsaziòas lîdzekïu programmu un pakalpojumu pieejamîba diasporai un ârvalstîs atbalstît ar diasporu saistîtu siþetu, raidîjumu un citu materiâlu veidoðanu un publiskoðanu, tâpat kâ vçl daudzas citas lietas, ir vienlîdz svarîgas, tâdçï vçlreiz citâts no likuma:
1) atbalstît un veicinât uz diasporu vçrstas iniciatîvas un sadarbîbas formas, radot labvçlîgus apstâkïus diasporas saiknes veidoðanai ar Latviju un remigrâcijai;
2) nodroðinât diasporas locekïiem iespçju apgût latvieðu valodu, kâ arî izzinât Latvijas vçsturi, valsts iekârtu un pârvaldîbu, latvieðu kultûru un tradîcijas formâlâs un neformâlâs izglîtîbas ceïâ;
3) veicinât latvieðu valodas, arî latgalieðu rakstu valodas kâ vçsturiska latvieðu valodas paveida, un lîbieðu valodas saglabâðanu, aizsardzîbu un attîstîbu diasporâ;
4) atbalstît latviskâs identitâtes nostiprinâðanu, Latvijas nemateriâlâ kultûras mantojuma saglabâðanu diasporâ, arî diasporas vçstures un kultûras mantojuma saglabâðanu;
5) veicinât Latvijas un diasporas kultûras izpausmju pieejamîbu;
6) veicinât diasporas atspoguïoðanu sabiedriskajâ pasûtîjumâ, nodroðinât sabiedrisko elektronisko plaðsaziòas lîdzekïu programmu un pakalpojumu pieejamîbu diasporai un ârvalstîs atbalstît ar diasporu saistîtu siþetu, raidîjumu un citu materiâlu veidoðanu un publiskoðanu;
7) informçt diasporu par diasporas polîtiku un tâs îstenoðanu;
8) atbalstît diasporas paðorganizçðanos un diasporas organizâcijas;
9) veicinât diasporas locekïu un diasporas organizâciju iesaisti ar diasporu saistîtu polîtikas plânoðanas dokumentu un normatîvo aktu izstrâdç;
10) nodroðinât diasporas locekïiem valsts pârvaldes pakalpojumu pieejamîbu, kâ arî informçt par to;
11) atbalstît un veicinât diasporas pilsonisko un polîtisko lîdzdalîbu normatîvajos aktos noteiktajâ apjomâ;
12) atbalstît diasporas sadarbîbu ar Latviju tautsaimniecîbas, izglîtîbas un zinâtnes jomâ;
13) veicinât diasporas iesaisti Latvijas tautsaimniecîbas, eksporta un investîciju attîstîðanâ un veicinâðanâ, zinâðanu un technoloìiju pârnesç, valsts pârvaldç, pçtniecîbâ un izstrâdç.
Diasporas polîtiku atbilstoði savai kompetencei, iesaistot diasporas locekïus, diasporas organizâcijas un citas fiziskâs un juridiskâs personas saskaòâ ar Valsts pârvaldes iekârtas likumu, îsteno gan ministrijas – Ârlietu ministrija, Ekonomikas ministrija, Izglîtîbas un zinâtnes ministrija, Kultûras ministrija, Labklâjîbas ministrija, Vides aizsardzîbas un reìionâlâs attîstîbas ministrija, Iekðlietu ministrija, Veselîbas ministrija, gan arî Nacionâlâ elektronisko plaðsaziòas lîdzekïu padome (NEPLP), plânoðanas reìioni, paðvaldîbas un citas valsts pârvaldes institûcijas.
Citiem vârdiem sakot, diasporas polîtikas îstenoðanâ iesaistâs plaðs valsts un paðvaldîbu institûciju loks.
Ïoti svarîgs ðajâ likumâ ir tâ 9. pants – Diasporas lîdzdalîba diasporas polîtikas izstrâdç un îstenoðanâ. Tas paredz, ka: (1) diasporas locekïiem un diasporas organizâcijâm ir tiesîbas piedalîties diasporas polîtikas izstrâdç un îstenoðanâ, citstarp:
1) iesaistoties ar diasporas polîtiku saistîtu polîtikas plânoðanas dokumentu un normatîvo aktu izstrâdç normatîvajos aktos par sabiedrîbas lîdzdalîbu attîstîbas plânoðanas procesâ noteiktajâ kârtîbâ;
2) darbojoties Diasporas konsultatîvajâ padomç atbilstoði tâs nolikumam;
3) izstrâdâjot un îstenojot ar diasporas polîtiku saistîtus projektus un iniciatîvas, kâ arî piedaloties citos lîdzîga veida pasâkumos.
(2) Diasporas organizâcijas, kuºas darbojas ârvalstîs un ir reìistrçtas Latvijâ, tiesîbu apjoma ziòâ ir vienlîdzîgas ar diasporas organizâcijâm, kuºas darbojas un ir reìistrçtas Latvijâ, to normatîvo aktu izpratnç, kuºi regulç attiecîgo organizâciju darbîbu Latvijâ.
Diasporas balss jeb Konsultâtîvâ padome Neapðaubâmi, Konsultatîvajai padomei bûs ïoti svarîga loma Latvijas valsts un diasporas sadarbîbâ, jo tâ bûs padomdevçja institûcija, kuºas mçríis ir veicinât saskaòotu diasporas polîtikas izstrâdi un tâs ikgadçjo prioritâðu noteikðanu, kâ arî diasporas polîtikas îstenoðanu un novçrtçðanu. Par Padomes darba organizçðanu bûs atbildîga Ârlietu ministrija, bet sastâvu un nolikumu apstiprinâs Ministru kabinets. Uzreiz jâteic, ka tas ir viens no svarîgâkajiem Diasporas likuma punktiem, jo var apstiprinât pavisam formâlu sastâvu ar labi zinâmiem uzvârdiem, bet ðie cilvçki daþâdu iemeslu dçï var nespçt savu darbu veikt pilnvçrtîgi.
Jau pçc likuma pieòemðanas Ârlietu ministrijas parlamentârâ sekretâre Zanda Kalniòa-Lukaðçvica sacîja, ka Saeima galîgâ lasîjumâ pieòçma Diasporas likumu, kas palîdzçs gan stiprinât sadarbîbu ar mûsu cilvçkiem ârpus Latvijas, gan atgriezties Latvijâ. Tagad jâsteidz pamatîgi izstrâdâtais likums pârvçrst konkrçtos, praktiskos darbos. Bet Elîna Pinto atgâdinâja: „Ar likuma pieòemðanu nekas pats par sevi nebeigsies un nesâksies, bet gan tiks iezîmçts pagrieziena punkts tajâ, kâ sevi definçjam kâ tautu – païaujos uz to, ka mûsu pamatvçrtîbas ir saliedçtîba, nevis ðíelðanâs, spçja tvert iespçjas augt, nevis no tâm norobeþoties.”
Gan Elînas Pinto, gan Zandas Kalniòas-Lukaðçvicas sacîtais nozîmç, ka Ministru kabineta noteikumi, kuºi jâizstrâdâ un kuºi Diasporas likuma îstenoðanai vajadzîgi tieði tâpat kâ jebkura likuma îstenoðanai, nebûs mazâk svarîgi un nozîmîgi kâ pats likums.
Ârpus jau pieminçtajiem Diasporas likuma punktiem tajâ ir vçl ne viens vien ïoti svarîgs punkts – piemçram, 11. pants. Latviskâs identitâtes un piederîbas Latvijai stiprinâðana, latvieðu valodas saglabâðana, kultûras izpçte un saglabâðana; 12. pants. Diasporas tiesîbu un intereðu aizsardzîba ârvalstîs; Mçrítiecîga diasporas iesaistîðana Latvijas tautsaimniecîbas, valsts pârvaldes un zinâtnes attîstîðanâ; Diasporas pilsoniskâs un polîtiskâs lîdzdalîbas veicinâðana vai 15. pants. Atbalsts remigrâcijai.
Tikpat svarîgs ir likuma pants, kas nosaka financçjuma nodroðinâðanu diasporas polîtikas îstenoðanai – proti, diasporas polîtiku financç no valsts budþeta lîdzekïiem, paredzot pienâcîgu, ilgtermiòâ plânojamu, diasporas skaitliskâ sastâva un aktivitâðu dinamikai pielâgojamu financçjumu. Diasporas polîtiku var financçt arî no citiem avotiem. Ar vârdu sakot, ðajâ likumâ nav svarîgu vai nesvarîgu pantu. Un tâ îstenoðana vienlîdz bûs atkarîga gan no valsts, gan no diasporas. Un te vietâ ir atgâdinât Elînas Pinto sacîto, kas attiecas gan uz konkrçto likumu, gan uz likumdoðanas praksi Latvijâ: „Praktiskie pasâkumi stâsies spçkâ tikai pçc attiecîgiem grozîjumiem speciâlajos likumos, kuros var subjektu loku noteikt skaidri un precîzi, kur tas jau nav izdarîts. Bet kopumâ mani visos jautâjumos likumdoðanas procesâ Latvijâ ðokç, ka likumi tiek radîti ar nelokâmu pârliecîbu, ka cilvçki krâpsies, un attiecîgi top kâ sankciju gûzma, nevis "iespçjojoðs" satvars darbam. Nelabticîgi likumpârkâpçji ir bûtisks mazâkums, un tie nedrîkst veidot attieksmes pamatu starp valsts varu un sabiedrîbu. Kâ citâdi lai sagaidâm cilvçku uzticçðanos valsts varai, ja otrâ virzienâ valda pilnîga paranoja?”
Tâdçï sekosim lîdzi gan Ministru kabineta topoðajiem noteikumiem, gan tam, kâ Saeima un valdîba îstenos Diasporas likumu.
Elîna Pinto: „Ar likuma pieòemðanu nekas pats par sevi nebeigsies un nesâksies, bet gan tiks iezîmçts pagrieziena punkts tajâ, kâ sevi definçjam kâ tautu - païaujos uz to, ka mûsu pamatvçrtîbas ir saliedçtîba, nevis ðíelðanâs, spçja tvert iespçjas augt, nevis no tâm norobeþoties.
"Saeima galîgâ lasîjumâ pieòçma Diasporas likumu, kas palîdzçs gan stiprinât sadarbîbu ar mûsu cilvçkiem ârpus Latvijas, gan atgriezties Latvijâ. Tagad jâsteidz pamatîgi izstrâdâtais likums pârvçrst konkrçtos, praktiskos darbos. Paldies visâm diasporas organizâcijâm par iesaisti!", uzsver Ârlietu ministrijas parlamentârâ sekretâre Zanda Kalniòa-Lukaðevica.
Atpakaï |